Europejska strategia opanowania gatunków inwazyjnych pilnie potrzebna - twierdzi Komisja
Komisja Europejska (KE) zaprosiła do opracowania europejskiej strategii w zakresie prewencji, kontroli i likwidowania gatunków inwazyjnych zagrażających europejskiej bioróżnorodności i stabilności gospodarczej. Komisja rozpoczęła debatę nad nową strategią, przedkładając Radzie Europy i innym instytucjom szereg opcji; niemniej równolegle z omawianiem nowej strategii, nadal będzie wspierać celowe badania naukowe. Terminem "gatunki inwazyjne" określa się obce rośliny, zwierzęta i owady, które rozwijają się w nowym środowisku, wyrządzając poważne szkody w ekosystemach, uprawach i żywym inwentarzu. Ich wpływ na rolnictwo (chrząszcze zjadające liście), leśnictwo (systemy korzeniowe powodujące erozję gleby), rybołówstwo (obniżenie wydajności), infrastrukturę (wodociągi zablokowane przez uciążliwe małże) i zdrowie człowieka (alergie, problemy skórne, wirus West Nile) trudno ignorować. Niedawno przeprowadzone szacunki oceniają koszty szkód, nakładów na ich usuwanie oraz konsekwencji ekonomicznych oddziaływania gatunków inwazyjnych na kwotę od 9.600 mln EUR do 12.700 mln EUR rocznie w samej tylko UE. Komunikat Komisji nt. gatunków inwazyjnych podkreśla wagę osiągnięcia wyznaczonego celu, aby powstrzymać spadek bioróżnorodności do 2010 r. Aby tego dokonać - jak czytamy w raporcie - kluczowe jest ujednolicenie prawa w zakresie kontroli rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych, zwłaszcza między sąsiadującymi krajami lub regionami. Wprowadzono już wiele narzędzi do opanowywania gatunków inwazyjnych w Europie, w tym dyrektywę dotyczącą zdrowia roślin, rozporządzenia WE w sprawie handlu dziką fauną i florą, konwencję o wodzie balastowej i wiele innych. Jednakże, jak czytamy w raporcie: "Brak jest jednolitego systemu monitorowania i kontroli gatunków inwazyjnych i ich wpływu na bioróżnorodność. Działania podejmowane wyrywkowo nie są w stanie w sposób istotny przyczynić się do zmniejszenia zagrożeń, jakie niosą ze sobą gatunki inwazyjne dla europejskich ekosystemów." Komisja opisuje trzyetapowe podejście hierarchiczne do zarządzania gatunkami inwazyjnymi, które - jak się uważa - należałoby przyjąć na całym kontynencie: profilaktyka, wczesne wykrywanie i usuwanie, kontrola. Profilaktyka jest najtańsza, niemniej wczesne wykrywanie i szybkie usuwanie są niezbędne. Aby te działania kończyły się sukcesem, konieczna jest "skuteczna wymiana informacji i prowadzenie skoordynowanych kampanii/działań w celu kontrolowania/powstrzymania rozprzestrzeniania się tych gatunków". Komisja zaprezentowała trzy opcje: optymalizacja egzekwowania istniejącego prawa, które wymaga od państw członkowskich dobrowolnego poszerzenia funkcji ochrony granicznej o kontrolę gatunków inwazyjnych, dostosowanie istniejącego prawa - co stanowi ogromne wyzwanie koordynacyjne, albo opracowanie szeroko zakrojonych, specjalistycznych ram prawnych - co z kolei byłoby kosztowne. Ostatnią opcję oceniono jako najkorzystniejszą dla skutecznych działań. Według komunikatu: "Nadal pozostaje wiele niewiadomych dotyczących wagi i ścieżek introdukcji gatunków inwazyjnych, sposobu ich oddziaływania na ekosystemy oraz sposobu, w jaki zmiany klimatyczne wpłyną na inwazje biologiczne". Komisja, wypracowując z innymi instytucjami i partnerami konsensus w zakresie najlepszego podejścia, wezwała do kontynuowania badań naukowych nad gatunkami inwazyjnymi i podkreśliła wkład projektów DAISIE (Katalogowanie obcych gatunków inwazyjnych w Europie) i ALARM (Ocena globalnych zagrożeń środowiska za pomocą sprawdzonych metod), finansowanych z Szóstego Programu Ramowego (6PR) oraz programu LIFE+, europejskiego funduszu dla środowiska. Projekt DAISIE wniósł znaczny wkład w poszerzenie możliwości wczesnego ostrzegania poprzez opracowanie aktualnego katalogu obcych gatunków zamieszkujących w Europie. Katalog określa priorytetowe gatunki i stanowi platformę dla europejskiej sprawozdawczości nt. wskaźników bioróżnorodności, a także wskazuje obszary, gdzie Europa powinna skierować środki, aby zarządzać inwazjami biologicznymi. Katalog ma być stale rozbudowywany i zachęcać do wymiany danych między różnymi regionami, funkcjonując jako część "Globalnego systemu informacyjnego na temat gatunków inwazyjnych". W ramach projektu ALARM opracowuje i testuje się metody oceny globalnych zagrożeń środowiskowych, aby zminimalizować negatywny wpływ na człowieka, zarówno pośredni jak i bezpośredni. "Inicjatywa pt. 'Globalny monitoring środowiska i bezpieczeństwa' (GMES) może być również wartościowym narzędziem monitoringu i kontroli wpływu gatunków inwazyjnych na środowisko" - dodano w komunikacie. "Dalsze badania mogą przyczynić się do pogłębienia wiedzy o gatunkach inwazyjnych i ścieżkach ich introdukcji oraz o zagrożeniach i dotkliwości ich występowania [...] Wyniki badań i monitoringu wraz z inicjatywami takimi jak ogólnie dostępne czasopisma internetowe mogą przyczynić się do budowania systemów informacyjnych na temat gatunków inwazyjnych" - stwierdzono w raporcie.