Transplantolodzy wyznaczają priorytety badawcze na przyszłość
W ciągu ostatnich lat poczyniono olbrzymie postępy w medycynie transplantacyjnej, niemniej potrzebne jest pilne zintensyfikowanie prowadzonych badań, by polepszyć długoterminowe perspektywy pacjentów wymagających transplantacji - jak twierdzą naukowcy, lekarze i przedstawiciele organizacji pacjentów zebrani na spotkaniu w Brukseli, w Belgii, zorganizowanym w ramach finansowanego ze środków unijnych projektu TRIE (Integracja badań transplantologicznych w Europie). Około 250.000 osób w Europie żyje z przeszczepionym funkcjonującym narządem, a każdego roku przeprowadza się około 15.000 przeszczepów nerek, 5.000 przeszczepów wątroby, 2.000 przeszczepów serca i 1.000 przeszczepów płuc oraz tysiące przeszczepów szpiku kostnego. W przypadku takich pacjentów, przeszczep ratuje życie a krótkoterminowe perspektywy dla większości pacjentów po przeszczepie są bardzo dobre. Jednakże w pespektywie długoterminowej wielu z tych pacjentów będzie musiało stawić czoła poważnym problemom zdrowotnym. Wiele z tych problemów spowodowanych jest mieszanką leków immunosupresyjnych, zażywanych przez pacjentów po przeszczepie, aby powstrzymać układ immunologiczny przed zaatakowaniem przeszczepionego narządu. Wśród skutków ubocznych wywoływanych przez te leki są rak, zakażenia, problemy z nerkami, choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca i choroby kości, by wymienić zaledwie kilka przykładów. Pomimo wielu zażywanych leków immunosupresyjnych, odrzucenie przeszczepionego narządu pozostaje poważnym problemem dla pacjentów po przeszczepie - w ciągu 15 lat od operacji około połowa przeszczepów nerek kończy się niepowodzeniem z powodu chronicznego odrzucenia. Pacjenci po przeszczepie szpiku kostnego mogą zapaść na chorobę "przeszczep przeciwko gospodarzowi" (GVHD), w której komórki immunologiczne z przeszczepionego szpiku lub krwi pępowinowej atakują organizm biorcy. UE finansuje liczne projekty, które zajmują się tymi problemami. Na przykład, w ramach projektu RISET (Przeprogramowanie układu odpornościowego w celu zapewnienia tolerancji) prowadzone są badania testów i technik, mających ograniczyć liczbę leków immunosupresyjnych, które muszą zażywać pacjenci po przeszczepie. Partnerzy projektu zidentyfikowali już podpis molekularny i pracują nad jego wykorzystaniem jako test w celu zidentyfikowania pacjentów, którzy bez zagrożenia mogą zmniejszyć dawki leków immunosupresyjnych. W przypadku przeszczepów wątroby około 20% pacjentów po przeszczepie może przeżyć bez zażywania leków immunosupresyjnych, twierdzą naukowcy. Zespół RISET odkrył również, że prawdopodobieństwo przyjęcia przeszczepionego organu przez układ immunologiczny można zwiększyć, jeżeli wraz z narządem przeszczepiane są komórki zwane tolerogennymi. Komórki tolerogenne skutecznie uczą układ immunologiczny gospodarza akceptowania nowego narządu, przyczyniając się tym samym do zwiększenia szans na zmniejszenie potrzeby zażywania leków immunosupresyjnych. Równolegle, w ramach projektu Allostem, toczą się prace nad technologiami transplantacji komórek macierzystych w leczeniu białaczki i schorzeń powiązanych. Zespół opracował między innymi nowatorskie technologie generowania linii komórkowych przeciwko nowotworom i czynnikom zakaźnym, jak również metody zwiększania krótko- i długoterminowego potencjału przeszczepieniowego komórek macierzystych. Głównym problemem w medycynie transplantacyjnej jest niedobór narządów do przeszczepu. Prawie 30% oczekujących na przeszczep serca lub wątroby umiera zanim dojdzie do operacji. Projekt XENOME (Przebudowa genomu świni na rzecz ksenotransplantacji u naczelnych: krok w kierunku zastosowań klinicznych) ma na celu wyhodowanie świń zmienionych genetycznie, których komórki będzie można bezpiecznie przeszczepiać naczelnym, poza człowiekiem. Udało się już z powodzeniem przeszczepić komórki trzustki naczelnym chorym na cukrzycę. Przeszczepy skutecznie wyleczyły naczelne chore na cukrzycę, a zwierzęta przeżyły bez konieczności stosowania leków immunosupresyjnych. Projekt TRIE, w ramach którego zorganizowano spotkanie, skupia naukowców, lekarzy, przedsiębiorców i organizacje pacjentów w celu opracowania spójnej strategii integracji badań transplantologicznych w Europie. Partnerzy wyznaczyli już trzy główne priorytety, mianowicie: identyfikacja biomarkerów, które mogą pomóc lekarzom w definiowaniu profili ryzyka pacjentów oraz w przygotowaniu indywidualnego programu leczenia przed i po przeszczepie; opracowanie nowatorskich terapii opartych na wykorzystaniu komórek; oraz wdrożenie innowacyjnego programu szkoleniowego dla naukowców i pracowników opieki zdrowotnej zaangażowanych w badania nad przeszczepami komórek i narządów. Obecnie strategię mogą opiniować pacjenci po przeszczepie, osoby oczekujące na przeszczep oraz organizacje skupiające pacjentów. Pierwsze sygnały wskazują na to, że pacjenci zgadzają się z priorytetami wyznaczonymi przez partnerów projektu i chcieliby zaangażować się w badania prowadzone w przyszłości.