Promowanie aktywnej postawy obywatelskiej w środowiskach imigracyjnych
Promowanie aktywnej postawy obywatelskiej jest coraz ważniejszą kwestią w programach politycznych na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim. Wraz ze wzrostem populacji imigrantów w ostatnich latach, więcej uwagi poświęca się większemu angażowaniu środowisk imigracyjnych i mniejszości etnicznych w politykę i inne formy uczestnictwa społecznego. Najnowsze wyniki projektu POLITIS, finansowanego przez UE, rzucają nowe światło na czynniki stymulujące rozwój aktywnej postawy obywatelskiej w środowiskach imigracyjnych. W ramach projektu przeprowadzono po raz pierwszy badania poświęcone wyłącznie pierwszemu pokoleniu imigrantów, którzy w swoich rodzinnych krajach byli mocno zaangażowani obywatelsko i politycznie. Koordynatorka POLITIS Dita Vogel wyjaśniała siłę oddziaływania tego projektu. - Do tej pory nie przeprowadzono zbyt wielu badań poświęconych bardziej aktywnym imigrantom. Niewielka jest nasza wiedza na temat tego, w jaki sposób zaczynają udzielać się w przyjmujących je społeczeństwach oraz o czynnikach z ich punktu widzenia zachęcających i zniechęcających do działania. W celu zwiększenia wiedzy w tym zakresie konsorcjum instytutów współpracujących w projekcie POLITIS opracowało procedurę przeprowadzania wywiadów, która - na co zwraca uwagę dr Vogel - jest niezwykle innowacyjna. Po wyselekcjonowaniu grupy 75 studentów i naukowców z tytułem doktora (w grupie znajdowali się imigranci i osoby z pozwoleniem na pobyt tymczasowy) pochodzących z 40 krajów Afryki, Azji, Ameryki i Europy, wybrane osoby przeprowadzały wywiady w swoich językach ojczystych. Był to pierwszy projekt badawczy, w którym wykorzystano grupę ankieterów tak bardzo zróżnicowaną pod względem przynależności państwowej - stwierdziła dr Vogel. Po przejściu procesu rekrutacji, w szkole letniej odbyło się szkolenie ankieterów dotyczące zagadnień imigracji w UE, dialogu międzykulturowego, uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim i technik ankietowania. Następnie wybrano 176 osób mieszkających w 24 krajach UE uwzględnionych w badaniu i jednocześnie pochodzących z 54 krajów spoza obszaru Unii. Osoby te uznano za bardzo aktywne w swojej działalności obywatelskiej. Korzystając z jednostronicowego kwestionariusza ankiety, ankieterzy prosili badane osoby o opisanie własnymi słowami, w jaki sposób udało im się zaangażować w działalność polityczną i obywatelską w ich rodzinnych krajach i co ułatwiało lub utrudniało uczestnictwo w społeczeństwie obywatelskim. - Ankieterzy zrezygnowali z formuły pytań i odpowiedzi, a rozmowy miały charakter bardziej otwarty - wyjaśniła dr Vogel. - Poza tym ankieterzy zostali przeszkoleni w zakresie angażowania badanych osób w poruszane tematy i w opowiadania swoich historii, tak aby była możliwość odniesienia się do kwestii, których do tej pory nie poruszaliśmy. Analizując ankiety, naukowcy zauważyli pewne podobieństwa pomiędzy badanymi osobami. Byli to wielokrotnie ludzie dobrze wykształceni, z których wielu mało doświadczenie w sferze działań obywatelskich i politycznych w swoich rodzinnych krajach. - Pod wieloma względami ci aktywni imigranci mają raczej więcej wspólnego z bardzo aktywnymi rodowitymi mieszkańcami danego kraju niż z innymi imigrantami. Dla wielu, choć nie dla wszystkich imigrantów, z którymi przeprowadzaliśmy wywiad, aktywizm jest często elementem obrazu samego siebie - wyjaśniła dr Vogel. Wiele osób poproszonych o opisanie czynników, które zachęcały je do zaangażowania się w działalność polityczną i obywatelską w przyjmujących je krajach, odpowiedziało, że właśnie zainteresowanie formami aktywności obywatelskiej w rodzinnym kraju oraz doświadczenie tam zdobyte zdecydowało o chęci kontynuowania tej aktywności w nowych warunkach. Poza tym uzyskane wykształcenie ułatwiało znalezienie pozycji, z której łatwiej było angażować się w działania obywatelskie. Inni badani opowiadali, że negatywne doświadczenia z rodzinnych krajów, gdzie panował ucisk i szerzyły się konflikty społeczne, skłaniały ich do zaangażowania się na przykład w działania na rzecz praw człowieka. Niektórzy postanowili wykorzystać negatywne doświadczenia z rodzinnego kraju do wspierania innych imigrantów lub osób ubiegających się o azyl. Również religia była istotnym czynnikiem motywującym do podjęcia aktywności. Autorzy projektu stwierdzili, że imigranci wykazywali tendencję do większej aktywności w krajach, w których aktywizm jest silnie zakorzeniony. Jeśli chodzi o czynniki niesprzyjające uczestnictwu w społeczeństwie obywatelskim, osoby badane zwracały uwagę na brak uznania za wykonywaną pracę, w odróżnieniu od ich rodzinnych środowisk, jak również na brak zapewniania przez państwo finansowego wsparcia umożliwiającego ciągłą działalność organizacji, z którą się związali. Wśród pozostałych problemów wymieniano otwartą dyskryminację ze strony innych ugrupowań i niezamierzone zaniedbanie. - Imigranci mogliby zwracać się do organizacji w czasie wydarzeń publicznych, aby na przykład zaoferować swoje usługi. Nikomu nie przychodzi do głowy, że ludzi tych można pozyskiwać- powiedziała dr Vogel. Badanym zadawano również pytanie, co uczyniliby - jako polityczni liderzy kraju, do którego przybyli - dla zwiększenia aktywności imigrantów w społeczeństwie obywatelskim. Odpowiedzi były bardzo różne, udało się jednak wyłonić kilka zasadniczych problemów. Badani zwracali uwagę, że formułowanie inicjatyw politycznych musi być poprzedzone zrozumieniem potrzeb i priorytetów środowisk imigracyjnych. Jedna z osób zauważyła: "Proszą cię o wyrażenie opinii na chwilę przed wyjazdem do Rzymu na konferencję poświęconą imigrantom, a po zakończeniu konferencji nikt się już tobą nie interesuje". Dla wielu badanych przyznanie imigrantom prawa do głosowania jest najważniejszym działaniem zwiększającym ich uczestnictwo w społeczeństwie obywatelskim. Obecnie wszystkie Państwa Członkowskie przyznają prawa wyborcze w wyborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego obywatelom innego państwa członkowskiego zamieszkującym na ich terytorium, natomiast część z państw rozszerza to porozumienie na imigrantów z krajów trzecich w zakresie wyborów lokalnych. Innym sposobem na znaczne zwiększenie aktywności obywatelskiej byłyby zmiany w polityce imigracyjnej, społecznej i polityce w dziedzinie zatrudnienia. Badane osoby stwierdziły, że prawo do pobytu w obcym kraju daje ludziom poczucie bezpieczeństwa i długoterminowe perspektywy, a posiadanie pracy poprawia standard życia i sprzyja integracji społecznej. Wielu uczestników badania zauważyło, że dostęp do edukacji i programów integracyjnych niewątpliwie zwiększa zaangażowanie imigrantów. Dr Vogel uważa, że rezultaty projektu przyczynią się do zwiększenia wiedzy na temat znaczenia przyjęcia środowisk imigracyjnych do społeczeństwa politycznego i obywatelskiego. W celu ułatwienia tego procesu konsorcjum realizujące projekt POLITIS organizuje kurs szkoleniowy "WinAct", który ma pomagać przedstawicielom związków zawodowych i partii politycznych w pozyskiwaniu imigrantów, którzy staną się aktywnymi członkami społeczeństwa. Organizacje te często nie wiedzą, jak w odpowiedni sposób nawiązywać kontakt z imigrantami i jak motywować ich do długotrwałego uczestnictwa i współdziałania. Wyniki projektu przedstawiane są również urzędnikom Komisji Europejskiej i członkom Parlamentu Europejskiego.