Handel morski w epoce brązu
Kultury zamieszkujące wschodni region śródziemnomorski w późnej epoce brązu prowadziły zakrojony na szeroką skalę handel towarowy. Towary przewożone były w ceramicznych „dzbanach transportowych” lub amforach, których skład chemiczny i petrologiczny skrywa tajemnice tej epoki. W ramach finansowanego z funduszy unijnych projektu COMEX (Transport jars and commodity exchange in the Late Bronze Age Argolid: Tiryns and Midea) wykonano analizy wspomnianych naczyń. Zespół zbadał dwa rodzaje dzbanów znalezionych w strefie przybrzeżnej centrum Tyrynsu i cytadeli w Midei. Transportowe dzbany kabłąkowe świadczą o powiązaniach pomiędzy kulturą mykeńską z Grecji kontynentalnej a cywilizacją minojską zamieszkującą Kretę. Z kolei amfory kananejskie pochodzą z Lewantu (wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego). Uczeni sprawdzili wcześniejsze hipotezy dotyczące pochodzenia naczyń przywiezionych do świata mykeńskiego oraz handlu towarowego. Naukowcy przeprowadzili analizę chemiczną 136 dzbanów kabłąkowych, 17 amfor kananejskich oraz 39 egzemplarzy innych rodzajów ceramiki. Na kolejnym etapie poddano je analizie petrologicznej, która ujawniła ich skład mineralogiczny. Wyniki tego drugiego badania – po zestawieniu z bazą danych ceramiki śródziemnomorskiej o nazwie cereDat – dostarczyły nowych informacji na temat technologii produkcji naczyń. Pozwoliły one zespołowi projektowemu pogrupować zgromadzoną ceramikę i określić obszary, z których pochodziły poszczególne zbiory. Analiza amfor kananejskich z Tyrynsu wykazała, że naczynia znajdowały się wyłącznie na terenie pałacu, co oznacza ograniczony lub uprzywilejowany dostęp do zasobów w nich przechowywanych. Rezultaty przeprowadzonych badań wskazały na zróżnicowane obszary pochodzenia leżące u wybrzeży dzisiejszej Syrii, Libanu i Izraela. W przeciwieństwie do wcześniejszych dzbanów kananejskich znalezionych na południu Krety, naczynia z Tyrynsu są w znacznie silniejszym stopniu powiązane z obszarami wokół Tyru, które miały stać się ważnymi ośrodkami fenickimi. Badacze odkryli, że miejscem pochodzenia transportowych dzbanów kabłąkowych była kreteńska Chania i Mesara oraz wyspa Kos i Kithira. Oznacza to, że import towarów z Krety wcale nie ustał po upadku minojskiego systemu pałaców. Co zaskakujące, zidentyfikowano dzbany wytworzone w różnych ośrodkach mykeńskich, włączając w to ceramikę wykonaną w stylu i technologii kreteńskiej, jednak wytworzoną w samym sercu pałaców mykeńskich, co wskazuje na migracje garncarzy zatrudnionych przez elity polityczne. Tym samym osiągnięcia projektu COMEX umożliwią bardziej dogłębne zrozumienie alfabetyzmu, administracji i handlu kultury mykeńskiej pod koniec epoki brązu.
Słowa kluczowe
Epoka brązu, dzbany transportowe, COMEX, handel towarowy, Argolida, amfora kananejska
