Nowe oprzyrządowanie dla Europejskiego Teleskopu Słonecznego
Założone w 2006 roku przez grupę fizyków słonecznych z 14 europejskich krajów, Europejskie Stowarzyszenie ds. Teleskopów Słonecznych (European Association for Solar Telescopes - EAST) ma na celu zapewnienie fizykom słonecznym dostępu do światowej klasy naziemnych obiektów obserwacyjnych, zapewniających wysoką rozdzielczość. W tym celu EAST ma zamiar opracować i wykorzystać Europejski Teleskop Słoneczny (European Solar Telescope - EST) nowej generacji o dużej aperturze, który zostanie wybudowany na Wyspach Kanaryjskich. EST będzie 4-metrowym teleskopem słonecznym, który zostanie wykorzystany po to, aby lepiej zrozumieć sprzężenie magnetyczne pomiędzy głęboką fotosferą i górną chromosferą. W tym celu konieczne będzie zwiększenie wydajności diagnostyki właściwości termicznych, dynamicznych i magnetycznych plazmy na wielu wysokościach skali za pomocą obrazowania na wielu długościach fali, spektroskopii oraz spektropolarymetrii. Europejscy fizycy solarni są jednogłośni w kwestii tego, że lepsze zrozumienie fundamentalnych procesów fizyki plazmy w górnych warstwach słońca wymaga opracowania teleskopu słonecznego nowej generacji, wyposażonego w dużą aperturę. Wspierany przez EAST i finansowany przez UE projekt SOLARNET (Sieć fizyki słonecznej o wysokiej rozdzielczości) został utworzony w celu zapewnienia wszystkim europejskim fizykom solarnym dostępu do nowoczesnych placówek i repozytoriów danych. Wspólne badania miały na celu opracowanie narzędzi oraz prototypów dla innowacyjnych instrumentów danych oraz przetwarzania i uzyskiwania dostępu do danych. Utrzymywanie wiodącej pozycji Europy w zakresie fizyki solarnej W niemal wszystkich obszarach i dyscyplinach, również w fizyce solarnej, Europa posiada publiczne lub prywatne ośrodki badawcze, umożliwiające wysoce wykwalifikowanym badaczom przeprowadzanie najnowocześniejszych, światowej klasy badań. Wiele europejskich instytutów badawczych osiągnęło wysoki poziom kompetencji w opracowywaniu zaawansowanych przyrządów naukowych, co zapewniło im wysoką renomę w obszarze technologii obserwacji naziemnej. Dzięki solidnej współpracy z branżą pokonywane są również wyzwania inżynieryjne związane z istniejącymi teleskopami oraz teleskopami nowej generacji. — Naukowcy wspólnie opracowali wiele prototypów innowacyjnych przyrządów, które zdefiniują oprzyrządowanie stosowane w EST w przyszłości. Prototypy te zostały zaprojektowane i skonstruowane za pomocą istniejących teleskopów, które zostały wykorzystane jako platforma testowa, aby wykazać wydajność nowych urządzeń — powiedział koordynator projektu Manuell Collados. Stworzono innowacyjny prototyp urządzenia do odprowadzania ciepła dla teleskopu słonecznego GREGOR. Urządzenie to jest zgodne z koncepcją projektu zaproponowanego dla EST, tym samym potwierdza możliwość zastosowania tej koncepcji w rozwiązaniu technicznym przedstawionym dla wspomnianego nowego, dużego obiektu. Innym osiągnięciem projektu jest opracowanie prototypu dużego regulowanego interferometru Fabry-Perot o średnicy 150 mm. Osiągnięcie to stanowi znaczący krok w kierunku optymalizacji takich urządzeń w zakresie możliwości zastosowania ich w oprzyrządowaniu opracowanym dla dużych teleskopów słonecznych, takich jak EST. Skonstruowano dwa prototypy zintegrowanych jednostek polowych w celu uzyskania przestrzennie rozdzielonego spektrum w regionie 2D dla teleskopu GREGOR i Szwedzkiego Teleskopu Słonecznego (Swedish Solar Telescope - SST). Pierwszym jest oparty na przecinaczu obrazu zoptymalizowanym pod kątem GRIS spektrogram podczerwieni teleskopu GREGOR. Drugi wykorzystuje mikrosoczewki dla spektrogramów TRIPPEL SST. Testy obu prototypów zakończyły się powodzeniem w przypadku obu teleskopów i potwierdziły możliwość zastosowania tych koncepcji w oprzyrządowaniu EST. Ponadto na podstawie nowych koncepcji detektora opracowano szybki polarymetr słoneczny, który został przetestowany wraz z nowym rozdzielaczem światła polaryzacyjnego. Fizyka solarna w erze dużych ilości danych Projekt SOLARNET zrzeszył wszystkich badaczy danych, opracowujących dane teleskopu SOLARNET, jak również badaczy danych ze Stanów Zjednoczonych, którzy pracują na danych dotyczących planowanego, 4-metrowego teleskopu słonecznego DKIST na Hawajach. Celem projektu było zapewnienie spójności danych i wydanie wytycznych z ogólnymi zaleceniami, umożliwiając obserwatorom zewnętrznym zredukowanie posiadanych przez nich danych i tym samym ułatwienie późniejszej analizy. — Dzięki SOLARNET powstały nowe, nowoczesne źródła danych dla wszystkich głównych europejskich przyrządów słonecznych - powiedział pan Collados. Projekt zrzeszył fizyków solarnych z Europy i Stanów Zjednoczonych, aby zapewnić udział jak największej części społeczności w opracowywaniu tego rewolucyjnego teleskopu naziemnego. Gdy zostanie ukończony, 4-metrowy naziemny EST umożliwi obserwację zjawisk słonecznych z niezrównaną dokładnością i w niespotykanej rozdzielczości, obejmującej zaledwie kilkadziesiąt kilometrów powierzchni słońca.
Słowa kluczowe
Europejski Teleskop Słoneczny, Europejskie Stowarzyszenie ds. Teleskopów Słonecznych, sprzężenie magnetyczne, SOLARNET