Prezentacje projektów - Wspieranie innowacji w dziedzinie fotoniki poprzez współpracę
Fotonika, dziedzina fizyki obejmująca techniczne zastosowania światła, począwszy od telekomunikacji, aż po obwody zintegrowane i czujniki, bardzo szybko dojrzewa. Profesor Hercules Avramopoulos, kierownik Laboratorium Badawczego ds. Łączności Fotonicznej ('Photonics Communications Research Laboratory'), będącego częścią National Technical University of Athens, twierdzi, że fotonika znajduje się obecnie w punkcie, w którym elektronika była w latach 60-tych. "W latach 60-tych pojawiły się pierwsze układy zintegrowane. W dzisiejszych czasach fotonika znajduje się u progu podobnego przełomu, którego efektem będzie mnogość zastosowań, które przyniosą mnóstwo korzyści przemysłowi oraz społeczeństwu", twierdzi prof. Avramopoulos. Powyższy trend jest w dużej mierze powodowany rosnącym zapotrzebowaniem na przepustowość i pojemność sieci komunikacyjnych - począwszy od usług komórkowych, aż po Internet. Co więcej, zdolność systemów optycznych do pracy przy znacznie wyższych szybkościach, niż ma to miejsce w przypadku tradycyjnych obwodów elektronicznych, stymuluje zapotrzebowanie na szybsze połączenia pomiędzy systemami przesyłu danych - począwszy od serwerowni, aż po komputery osobiste. Chociaż w Europie, Azji oraz Stanach Zjednoczonych dokonywane są znaczne postępy w tej dziedzinie badań, wciąż mamy do czynienia z wieloma wyzwaniami. Przykładowo, w przypadku Europy mamy do czynienia z wieloma trudnościami wynikającymi z rozproszonej i zróżnicowanej natury instytutów badawczych, wydziałów uniwersyteckich, a także firm zaangażowanych w prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie fotoniki - zarówno dużych, jak i małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). "Fotonika szybko dojrzewa, jednak nie osiągnęła jeszcze stadium, w którym możliwe będzie udanie się do sklepu i kupienie produktów fotonicznych, jak ma to miejsce w przypadku urządzeń elektronicznych. Znaczna część branży fotonicznej znajduje się wciąż na etapie badań i eksperymentów - a eksperymentowanie w dziedzinie fotoniki wymaga zastosowania drogich przyrządów i urządzeń, które nie są ogólnodostępne. Co więcej, niezbędne jest posiadanie odpowiednich kompetencji, często multidyscyplinarnych, w celu połączenia wiedzy z zakresu fizyki materiałów z wiedzą z danej dziedziny zastosowań. Zwykle nie jest możliwe spełnienie powyższych kryteriów w obrębie pojedynczego laboratorium", tłumaczy prof. Avramopoulos. By sprostać tego rodzaju wyzwaniom przedstawiciele środowiska akademickiego i pracownicy instytutów badawczych z 12 krajów Europy połączyli swe siły w ramach projektu o nazwie "Pan-europejskie stowarzyszenie na rzecz fotoniki: grupowanie europejskiej wiedzy na temat podsystemów fotonicznych" ('Pan-European photonics task force: integrating Europe's expertise on photonic subsystems' - EURO-FOS), który uzyskał wsparcie finansowe w wysokości 4 milionów euro ze strony Komisji Europejskiej. Członkowie konsorcjum EURO-FOS stworzyli sieć kontaktów oraz narzędzia niezbędne do współdzielenia zasobów i technologii pośród wielu europejskich organizacji zaangażowanych w badania z dziedziny fotoniki, jednocześnie ułatwiając naukowcom wymianę wiedzy i doświadczeń. W ciągu ostatnich czterech lat powyżsi naukowcy przeprowadzili wspólnie około 100 eksperymentów, w które zaangażowanych było ponad 300 młodych badaczy (doktorantów oraz post-doktorantów). "Sieć doskonałości EURO-FOS powstała jako efekt potrzeby usprawnienia i ułatwienia współpracy pomiędzy organizacjami i naukowcami rozproszonymi na obszarze Europy. Uczestnikom projektu udało się osiągnąć ten cel", tłumaczy prof. Avramopoulos, koordynator inicjatywy EURO-FOS. Pan-europejskie laboratorium fotoniczne Siedemnaście organizacji tworzących sieć doskonałości EURO-FOS posiada szerokie kompetencje w zakresie projektowania, opracowywania oraz testowania podzespołów i podsystemów fotonicznych, które znajdą zastosowanie w komunikacyjnych sieciach światłowodowych o dużej pojemności. Dzięki współpracy powyższe organizacje mogły wymieniać się wiedzą i innowacyjnymi rozwiązaniami, zarówno pomiędzy sobą, jak i z innymi podmiotami zaangażowanymi w tę ambitną inicjatywę, która doprowadziła do powstania potężnego, ogólnoeuropejskiego, wirtualnego laboratorium o nazwie Eurofoslab. Laboratorium Eurofoslab zapewnia dostęp do najnowocześniejszych podzespołów, urządzeń, podsystemów, środowisk testowych oraz istniejących łączy światłowodowych. Powyższe zasoby rozproszone są wśród 17 laboratoriów należących do konsorcjum, jednak zarządzane są w sposób centralny, za pośrednictwem narzędzi internetowych opracowanych na Uniwersytecie w Essex (Wielka Brytania). Narzędzia te pozwalają rezerwować współdzielone zasoby oraz organizować łączone eksperymenty, podczas których wykorzystywane są urządzenia rozsiane po całej Europie. Do dyspozycji Eurofoslab jest ponad 700 elementów, w tym 48 kompletnych systemów i środowisk testowych, takich jak oferujące przepustowość rzędu terabitów na sekundę środowiska optycznego zwielokrotniania czasowego ('Optical time-division multiplexing' - OTDM) oraz zwielokrotniania z ortogonalnym podziałem częstotliwości ('Orthogonal frequency-division multiplexing' - OFDM), a także środowiska zwielokrotniania w dziedzinie długości fali ('Wave Division Multiplexing' - WDM), systemy transmisyjne WDM pracujące w zakresie 1550 oraz 1310 nanometrów, systemy "Radio over Fibre" (RoF), bazujące na światłowodach jedno- i wielomodowych, itd. Wirtualne laboratorium obejmuje także 50 niezależnych podsystemów, w tym kompletne jednostki OLT ('optical line terminal'), ONU ('optical network unit'), przekaźniki, odbiorniki, regeneratory, a także dużą liczbę innych urządzeń fotonicznych i optoelektronicznych, 14 platform symulacyjnych oraz dostęp do czterech istniejących łączy światłowodowych. "Środowisko Eurofoslab umożliwia przeprowadzanie eksperymentów, których nie da się zrealizować w obrębie pojedynczego laboratorium. Dzięki współpracy i dostępowi do większej ilości zasobów naukowcy mogli podjąć się bardziej ambitnych, zakrojonych na większą skalę badań", twierdzi koordynator inicjatywy EURO-FOS. "Co więcej, powyższe podejście pomogło pobudzić ekonomię skali w zakresie opracowywania, testowania oraz weryfikacji podsystemów i systemów fotonicznych". Prace prowadzone w oparciu o laboratorium Eurofoslab, w ramach projektu EURO-FOS, dotyczyły czterech kluczowych dziedzin fotoniki: optycznych systemów transmisji cyfrowej; źródeł optycznych oraz wzmacniania sygnału; sieci optycznych o dużej przepustowości; a także optycznych podsystemów dostępowych nowej generacji. Efektem powyższych prac jest ponad 200 publikacji naukowych oraz kilka wniosków patentowych. Co więcej dzięki sieci EURO-FOS pojawiły się możliwości współpracy z organizacjami z całego świata, a także zacieśniono więzi pomiędzy społecznością akademicką i przedstawicielami przemysłu. "Każdy wie czym jest telefon komórkowy, jednak mało kto zdaje sobie sprawę w jaki sposób urządzenie to działa oraz jakie innowacje mogłyby go ulepszyć. Rozwój technologii fotonicznych sprawi, że w przyszłości znajdą one zastosowanie nie tylko w eksperymentach badawczych, ale także w coraz większej liczbie rozwiązań stosowanych na co dzień, co przyniesie ogromne korzyści wszystkim obywatelom. Uczestnicy inicjatywy EURO-FOS wnieśli znaczący wkład na drodze do osiągnięcia powyższego celu", twierdzi prof. Avramopoulos. Projekt EURO-FOS uzyskał wsparcie finansowe na badania naukowe w ramach Siódmego Programu Ramowego UE (7PR). Odnośnik do projektu na stronie CORDIS: - informacje na temat 7PR w bazie danych CORDIS - informacje na temat projektu EURO-FOS w bazie danych CORDIS Odnośnik do strony internetowej projektu: - strona internetowa projektu 'Pan-European photonics task force: integrating Europe's expertise on photonic subsystems' - strona internetowa pan-europejskiego, wirtualnego laboratorium 'Eurofoslab' Pozostałe odnośniki: - strona internetowa Agendy Cyfrowej Komisji Europejskiej