Nowe narzędzia w diagnostyce trypanosomiazy
Pierwotniaki należące do rodziny świdrowców (Trypanosoma) są endemiczne dla rejonów czarnej Afryki, gdzie zarówno u ludzi, jak i u zwierząt wywołują trypanosomiazę, znaną także pod nazwą śpiączki afrykańskiej. Choroba przenoszona jest przez muchy tse-tse, a skuteczność leczenia uzależniona jest od stadium choroby. Wcześnie zdiagnozowani pacjenci mają spore szanse na wyzdrowienie. Natomiast w bardziej zaawansowanych stadiach choroby leczenie staje się trudne, a podawanie leków wiąże się z dużą toksycznością i śmiertelnością. Dlatego też istnieje paląca potrzeba opracowania czułych narzędzi do wczesnego wykrywania tej choroby. W finansowanym z budżetu UE projekcie NANOTRYP zaproponowano wygenerowanie nowych przeciwciał, zwanych nanociałami (Nanobodies®), zdolnych do wykrywania czterech najbardziej znaczących gatunków świdrowców afrykańskich. Podjęto więc prace nad opracowaniem prostego w użyciu zestawu do badań przesiewowych trypanosomiazy, który może zastąpić używany dotychczas test diagnostyczny z przeciwciałami skierowanymi przeciw pasożytom. Nanobodies® to krótkie przeciwciała, odkryte przypadkowo 20 lat temu u zwierząt z rodziny wielbłądowatych. Wielkość tych przeciwciał nie wykracza poza nanoskalę, a charakteryzują się one silnym powinowactwem do docelowego antygenu. Partnerzy projektu NANOTRYP badali właściwości tych niezwykłych przeciwciał, wytwarzając je przy użyciu rekombinantów. Selekcję przeprowadzano w oparciu o rozpuszczalne ekstrakty świdrowców, a obiecujące nanociała skierowane przeciwko zakonserwowanym gatunkom świdrowców zostały użyte do zaprojektowania testu ELISA. Nanociała przeciwko świdrowcom zostały także użyte w procesie wykrywania tych pasożytów we krwi eksperymentalnie zainfekowanych zwierząt. Jednak w związku z tym, że liczba pasożytów w ludzkiej krwi jest znacząco niższa niż we krwi zwierzęcej, badacze zdecydowali się na zastosowanie nanociał w metodach z użyciem wychwytywania antygenów. Ponadto, nanociała zostały wykorzystane jako cząstki do ukierunkowywania leków, dzięki czemu dziesięciokrotnie zwiększały skuteczność ich działania. Przyszłe testy nanociał zostały umożliwione dzięki opracowaniu modeli trypanosomiazy u naczelnych innych niż ludzie. Konsorcjum NANOTRYP przeprowadziło także szkolenia afrykańskich zespołów naukowych i wsparło rozwój badawczych możliwości instytutów uczestniczących w projekcie. A poprzez kampanię świadomości na temat trypanosomiazy, konsorcjum dostarczyło informacji na temat przenoszenia choroby, jej kontroli i leczenia. Technika z zastosowaniem nanociał pozwala uniknąć drogich i wymagających dużych nakładów pracy technik molekularnych, a jednocześnie oferuje wysoką specyficzność i czułość wobec świdrowcowych antygenów. Będąc w posiadaniu obiecujących nanociał przeciwko ludzkim i zwierzęcym świdrowcom, partnerzy projektu mają nadzieję na dalszą poprawę diagnostyki trypanosomiazy i jej leczenia.
Słowa kluczowe
Trypanosomiaza, diagnoza, nanociała, przeciwciała, rekombinant, analiza, wychwytywanie antygenów, lek