Etyka i rzetelność w czasach kryzysu
Od zmiany klimatu do działań wojennych, od pandemii po klęski żywiołowe – można odnieść wrażenie, że kryzys czai się za każdym rogiem. Jednak niezależnie od rodzaju problemu, czas reakcji zawsze odgrywa najważniejszą rolę. Im szybciej dowiemy się o sytuacji kryzysowej, tym szybciej możemy znaleźć rozwiązanie. Na przykładzie błyskawicznego opracowania szczepionki podczas pandemii COVID-19 widać, że rozwiązania te często wymagają od badaczy przedstawienia natychmiastowych wyników. Jak jednak w takiej sytuacji zrównoważyć zapotrzebowanie na szybkie wyniki badań z etycznym obowiązkiem ochrony uczestników badań i zapewnienia rzetelności badawczej? I jak przygotować procedury i instytucje mające zapewniać ochronę etyki i rzetelności badawczej, aby lepiej radziły sobie z sytuacjami kryzysowymi i przyspieszonymi badaniami? Są to pytania, na które odpowiedzi poszukuje zespół finansowanego przez Unię Europejską projektu PREPARED. „Badania w czasach globalnych kryzysów muszą być prowadzone szybko, sprawnie i bez zbędnej biurokracji oraz nie mogą się dublować”, podkreśla koordynatorka projektu Doris Schroeder, profesor filozofii moralnej Szkoły Prawa uniwersytetu UCLan na Cyprze. „Zespół projektu PREPARED przyjrzy się bliżej istniejącym mechanizmom i spróbuje odpowiedzieć na pytanie o to, czy można je przyspieszyć i usprawnić bez uszczerbku dla ochrony uczestników badań i wiarygodności nauki”.
Globalne kryzysy dotykają wszystkich
Sytuacje kryzysowe często stawiają naukowców, decydentów, rządy, przemysł i społeczeństwo wobec zupełnie nieznanej rzeczywistości. Aby pomóc zainteresowanym stronom w lepszym radzeniu sobie z tymi wyzwaniami, w ramach projektu PREPARED stworzono sieć złożoną z naukowców, podmiotów finansujących, decydentów, organizacji pozarządowych, obywateli i wydawców. Wspólnie członkowie tej sieci czynnie angażują się we współpracę z osobami znajdującymi się na pierwszej linii frontu w walce z kryzysem, w tym z pracownikami ochrony zdrowia i służb interwencyjnych. Co więcej, projekt systematycznie i aktywnie angażuje zmarginalizowane grupy społeczne, dbając o to, by wszystkie głosy zostały wysłuchane. „Globalne kryzysy wpływają na wszystkie aspekty życia ludzkiego”, dodaje Schroeder. „Dlatego w naszej pracy nie możemy ignorować kontekstu ludzkiego, społecznego, gospodarczego ani politycznego”.
Ramy prowadzenia badań podczas kryzysu
Podczas konferencji, która odbyła się w czerwcu 2023 roku w paryskiej siedzibie UNESCO, uczestnicy projektu przedstawili niektóre ze swoich wstępnych ustaleń i ich innowacyjne podejście do wytycznych dotyczących polityki. Jak połączyć etykę i rzetelność badawczą oraz jak zaangażować zmarginalizowane grupy społeczne w sprawiedliwe badania – to dwa główne spośród poruszonych tam tematów. W jednej z prezentacji podkreślono potrzebę pełnej szacunku komunikacji naukowej, którą należy stosować podczas pandemii. „W przypadku pandemii fundamentalne znaczenie ma komunikacja naukowa, ale odpowiedzialność spoczywa zarówno na obywatelach, którzy muszą uważać na to, co udostępniają w mediach społecznościowych, jak i na naukowcach, którzy muszą uważać na język, jakiego używają”, powiedział jeden z prelegentów.
Tym razem będziemy lepiej przygotowani
Oprócz wspomnianych ram zespół projektu planuje również opracowanie kodeksu postępowania, wytycznych, studiów przypadku, programów szkoleniowych i procedur przyspieszonych. Wszystkie te informacje zostaną następnie wykorzystane w wariantach strategicznych, które projekt zaproponuje decydentom na szczeblu UE, pomagając w promowaniu dialogu z globalnymi partnerami. „Choć to tylko kwestia czasu, zanim nadejdzie kolejny kryzys, nasza praca ma na celu zapewnienie, byśmy byli lepiej przygotowani na wypadek jego wystąpienia”, podsumowuje Schroeder. Projekt PREPARED opiera się na pracach finansowanej ze środków UE inicjatywy TRUST, w ramach której powstał dokument „Code of Conduct for Equitable Research Partnerships”, następnie przyjęty przez renomowane organizacje na całym świecie, a w przyjętych w 2021 roku konkluzjach Rady Unii Europejskiej – Globalne podejście do badań naukowych i innowacji – został uznany za ważny dokument referencyjny.
Słowa kluczowe
PREPARED, etyka, rzetelność, badania, globalne kryzysy, komunikacja naukowa, COVID-19, pandemia