Leczenie długotrwałych skutków ostrej choroby popromiennej
Ostra choroba popromienna (ang. acute radiation syndrome, ARS) to zespół objawów występujących po wystawieniu na dużą dawkę promieniowania przenikliwego, najczęściej w bardzo krótkim czasie. Jak podaje Europejska Agencja Leków, takie narażenie na działanie promieniowania wiąże się zwykle np. z wypadkiem w elektrowni jądrowej lub podczas stosowania materiałów promieniotwórczych w celach medycznych, na przykład w leczeniu nowotworów. Skutki ARS mogą obejmować utratę apetytu, zmęczenie, gorączkę, nudności, wymioty, biegunkę, a nawet drgawki, śpiączkę czy nowotwory. Niestety możliwości leczenia są ograniczone i zwykle skupiają się na krótkotrwałych i łagodniejszych objawach. Należą do nich zapobieganie zakażeniom, leczenie ran i oparzeń oraz dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu. Do tej pory nie istnieją jednak możliwości leczenia poważniejszych, długotrwałych skutków ostrej choroby popromiennej. Wkrótce ta sytuacja może ulec zmianie między innymi dzięki pracy w ramach inicjatyw takich jak finansowany ze środków UE projekt NanoMed. „Zaskakująco duża liczba ludzi zamieszkuje obszary o podwyższonym poziomie promieniotwórczości. Życie w takich obszarach może mieć różne, często nieprzewidywalne i długofalowe konsekwencje dla ich zdrowia i zdrowia przyszłych pokoleń”, wyjaśnia Joaquin Silvestre-Albero, profesor chemii nieorganicznej na Uniwersytecie w Alicante. „Celem naszego projektu było opracowanie skutecznych i opłacalnych metod ochrony nie tylko tych populacji, ale także służb ratunkowych i pacjentów chorych na raka, którzy również są narażeni na podwyższone ryzyko wystąpienia ostrej choroby popromiennej”.
Łagodzenie skutków ubocznych ARS
Aby zrealizować ten cel, projekt skupił się na zaprojektowaniu materiałów nieorganicznych zdolnych do łagodzenia skutków ubocznych napromieniowania wewnątrz ludzkiego ciała. „Nasze badania skupiły się na enterosorbentach, które są już wykorzystywane w medycynie do zapobiegania reakcjom toksyczno-alergicznym”, mówi Silvestre-Albero. „Chcieliśmy wykorzystać tę samą koncepcję do pochłaniania napromieniowania z ciała”. W ramach projektu, który został podjęty przy wsparciu programu działań „Maria Skłodowska-Curie”, badano w szczególności zastosowanie w organizmie jako enterosorbentów materiałów z węgla aktywnego, zeolitów i pektyn. „Liczyliśmy na to, że materiały te mogą pomóc w usuwaniu radioizotopów, toksyn i rodników znajdujących się w organizmie po wystawieniu na działanie promieniowania, a przez to pomóc w łagodzeniu skutków ubocznych ostrej choroby popromiennej”, mówi Silvestre-Albero.
Nieoczekiwane komplikacje zewnętrzne
O ile badacze spodziewali się wysokiej złożoności zagadnienia z punktu widzenia nauki, o tyle nie oczekiwali komplikacji zewnętrznych, które miałyby wpływ na ich pracę. Najpierw wybuchła pandemia COVID-19, która przyniosła zamknięcie gospodarek i ograniczenia w podróżowaniu, które wymusiły zawieszenie projektu na kilka miesięcy. „W skład konsorcjum projektu wchodzi również szereg partnerów z Ukrainy. To wyjątkowo korzystna współpraca, jednak ze względu na agresję Rosji na ten kraj staje się coraz trudniejsza”, dodaje Silvestre-Albero.
Gotowy materiał prototypowy
Jak mówi Silvestre-Albero, pomimo tych trudności konsorcjum, a zwłaszcza jego ukraińscy partnerzy, wspólnie podjęli niesamowity wysiłek, który zaowocował opracowaniem gotowego materiału prototypowego. „Opracowane przez zespół kompozyty są bardzo uniwersalne i charakteryzują się doskonałą zdolnością do usuwania z organizmu zarówno toksyn, jak i izotopów promieniotwórczych po wystawieniu na działanie promieniowania”, podsumowuje. „W rezultacie nasza praca umożliwiła pełne łagodzenie skutków ubocznych choroby popromiennej”. Konsorcjum ubiega się obecnie o dofinansowanie na wykorzystanie rozwiązań podobnych do tych opracowanych podczas projektu NanoMed jako sposobu na oczyszczanie wody pitnej.
Słowa kluczowe
NanoMed, choroba popromienna, ostra choroba popromienna, promieniowanie, promieniotwórczy, medycyna, enterosorbenty
