Roboty – pomagają czy przeszkadzają w zrównoważonym rozwoju?
Roboty i autonomiczne systemy zmieniają świat. Do niedawna nikt nie podjął jednak próby systematycznego ujęcia możliwości i zagrożeń, jakie stwarzają te rozwiązania w kontekście wykorzystania ich do realizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ. W ramach analizy horyzontalnej przeprowadzonej przy częściowym wsparciu finansowanych przez Unię Europejską projektów MEMMO i PERSEO badacze przyjrzeli się bliżej zagadnieniu ich wpływu na realizację tych celów. Opracowanie wyników przeprowadzonych przez nich badań zostało opublikowane na łamach czasopisma „Nature Communications”. „Wszystko wskazuje na to, że robotyka i autonomiczne systemy pozostaną z nami na dłużej, a w dodatku doprowadzą do fundamentalnych zmian w relacjach międzyludzkich, sposobie korzystania z technologii oraz naszym oddziaływaniu na środowisko. Transformacja ta może przełożyć się na wiele potencjalnych korzyści z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju”, zauważa dr Solène Guenat, główna autorka badania z ramienia niemieckiego Uniwersytetu w Stuttgarcie, w wypowiedzi przytoczonej w informacji prasowej opublikowanej na stronie internetowej brytyjskiego Uniwersytetu w Leeds. „Realizacja tych korzyści przy jednoczesnym zminimalizowaniu niezamierzonych konsekwencji jest złożonym wyzwaniem”, dodaje dr Guenat, która rozpoczęła swoje badania podczas pracy w Leeds. „Określenie możliwych negatywnych skutków na możliwie wczesnym etapie, a także współpraca i ciągły dialog pomiędzy zainteresowanymi stronami pomoże nam wykorzystać szanse i możliwości, a jednocześnie uniknąć pułapek i zagrożeń”. W analizie wzięło udział 102 ekspertów zajmujących się robotyką, systemami autonomicznymi oraz celami zrównoważonego rozwoju, reprezentujących 23 kraje z całego świata. Odpowiedzi ekspertów udzielone w ankietach internetowych, wypowiedzi w dyskusjach grupowych oraz udział w warsztatach pozwoliły na określenie głównych możliwości oraz zagrożeń związanych z robotyką i autonomicznymi systemami.
Najważniejsze możliwości
Badacze określili pięć najważniejszych możliwości, które należy wziąć pod uwagę podczas opracowywania robotów i systemów autonomicznych, a także w procesie ich wdrażania oraz zarządzania ich pracą. Wśród nich można wymienić zastępowanie ludzi w realizacji zadań, które są uważane za niebezpieczne lub powtarzalne, a także wykonywanie pracy niechętnie podejmowanej przez pracowników. Kolejną korzyścią jest wspieranie działań ludzi, na przykład poprzez przejmowanie części pracy, gdy brakuje pracowników, którzy mogą ją wykonać. Przyglądając się tym systemom, uczestnicy uznali również, że roboty i systemy autonomiczne mogą przyczynić się do powstawania innowacji dzięki przyspieszaniu prac badawczo-rozwojowych oraz do poprawy dostępności miejsc. Ta ostatnia korzyść ma wynikać z transformacji obecnych systemów transportu. Wśród pozostałych korzyści badacze wymienili bezpieczniejszy dostęp do odległych oraz niebezpiecznych obszarów, a także usprawnienie zautomatyzowanego monitorowania i gromadzenia danych w celu wspierania procesów decyzyjnych i dostarczania wymaganych danych.
Najważniejsze zagrożenia
W ramach prac eksperci określili cztery zagrożenia, które mogą utrudnić realizację celów zrównoważonego rozwoju. Pierwszym z nich jest fakt, że roboty i systemy autonomiczne mogą pogłębić istniejące nierówności ze względu na wysoki koszt, który sprawia, że są poza zasięgiem wielu krajów. Co więcej, ich wykorzystanie zmniejsza zapotrzebowanie na pracowników o niskich kwalifikacjach. Po drugie, tego typu rozwiązania mogą mieć negatywny wpływ na środowisko naturalne ze względu na zużycie energii związane z ich wdrożeniem, zużycie zasobów potrzebnych do ich zbudowania oraz zanieczyszczenia powstające podczas ich użytkowania i utylizacji. Eksperci zwrócili także uwagę na fakt, że roboty i systemy autonomiczne ograniczają ilość zasobów, które można wykorzystać do wdrażania sprawdzonych rozwiązań umożliwiających realizację celów ONZ. Pojawiły się także głosy, że brak odpowiednich przepisów i regulacji może prowadzić do problemów etycznych związanych z wykorzystaniem danych. Profesor Martin Dallimer z Uniwersytetu w Leeds, starszy autor badania, stwierdził w wypowiedzi zacytowanej w informacji prasowej: „Już teraz istnieją obiecujące sposoby ograniczania niektórych spośród zidentyfikowanych zagrożeń związanych z robotami i systemami autonomicznymi. Na przykład w przypadku kwestii dotyczących nierówności istnieje wyraźna potrzeba umożliwienia większej liczbie kobiet i osób z różnych środowisk zaangażowania się w rozwój robotyki. Dzięki tym działaniom, a także większemu zaangażowaniu inżynierów we współpracę z ekspertami w dziedzinie zrównoważonego rozwoju, będziemy w stanie zagwarantować, że rozwiązania w zakresie robotyki i autonomicznych systemów będą opracowywane i wdrażane z poszanowaniem potrzeb wielu różnych grup interesariuszy. Ponadto odpowiednie działania mające na celu przeciwdziałanie potencjalnym negatywnym skutkom wdrożenia robotów i systemów autonomicznych przyczynią się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju ze względu na swój charakter”. Projekt MEMMO (Memory of Motion) dobiegł końca w czerwcu 2022 roku. Z kolei zaplanowany na cztery lata projekt PERSEO (European Training Network on PErsonalized Robotics as SErvice Oriented applications) dobiegnie końca w grudniu 2024 roku. Więcej informacji: strona projektu MEMMO projekt PERSEO
Słowa kluczowe
MEMMO, PERSEO, robotyka, system autonomiczny, robotyka i autonomiczne systemy, cel zrównoważonego rozwoju, SDG
