Skuteczniejsze prognozowanie ekstremalnych opadów w krajach śródziemnomorskich
Ekstremalne opady deszczu należą do najczęstszych zagrożeń naturalnych w regionie Morza Śródziemnego. Ich efektem są często powodzie i osuwiska, co ma poważne konsekwencje dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki, dlatego naukowcy starają się zrozumieć to naturalne zagrożenie i znaleźć sposoby na ulepszenie prognoz. Jak jednak wyjaśnia Nikolaos Mastrantonas z niemieckiego Technische Universität Bergakademie Freiberg (TUBAF) w komunikacie prasowym zamieszczonym w serwisie EurekAlert!, „niezwykle trudno jest przewidzieć z wielodniowym wyprzedzeniem, kiedy i gdzie dokładnie wystąpią obfite opady deszczu. Naukowcy dążą więc do opracowania nowych narzędzi, które pozwolą lepiej przewidywać ekstremalne zjawiska pogodowe i umożliwią wczesne ostrzeganie oraz wdrażanie odpowiednich strategii łagodzenia skutków”. Mastrantonas jest głównym autorem badania poświęconego poprawie prognoz ekstremalnych opadów w krajach śródziemnomorskich. Innowacyjność badania jest związana z dwiema kwestiami. Po pierwsze, zastosowano w nim „systematyczne, obejmujące cały region Morza Śródziemnego i całoroczne podejście”, w którym identyfikacja takich zdarzeń opadowych opiera się na najnowszym zestawie danych ERA5. Po drugie, określono ilościowo zależność pomiędzy ekstremalnymi opadami a wielkoskalowymi wzorcami przepływu atmosferycznego nad Morzem Śródziemnym. Wyniki wskazują na wyraźny podział przestrzenny w występowaniu ekstremalnych opadów: większość takich zdarzeń występuje zimą we wschodniej części Morza Śródziemnego oraz jesienią w zachodniej części Morza Śródziemnego.
Wzorce przepływów w atmosferze
Dzięki wsparciu w ramach finansowanego przez UE projektu CAFE zespół badawczy przeanalizował przypadki ekstremalnych opadów, które miały miejsce w latach 1979–2019. Dzienne dane pogodowe zostały pogrupowane w dziewięć odrębnych atmosferycznych wzorców przepływu nad Morzem Śródziemnym: niż atlantycki, niż biskajski, niż iberyjski, niż sycylijski, niż bałkański, niż czarnomorski, wyż śródziemnomorski, niż mniejszy i wyż mniejszy. „Jeśli chodzi o klimat, Morze Śródziemne jest szczególnie ciekawym regionem, ponieważ jest otoczone przez duże kontynenty i łańcuchy górskie. Regionalny klimat tego obszaru jest również zależny od wielkoskalowych wzorców nad Oceanem Atlantyckim, Bałkanami i Morzem Czarnym”, mówi współautor badania prof. Jörg Matschullat z politechniki TUBAF, będącej partnerem projektu CAFE. Tych dziewięć układów odpowiada niestabilnym warunkom, takim jak niże odcięte i zatoki niskiego ciśnienia, lub jest powiązane z cyklonami i antycyklonami. „Warunki takie prowadzą do ekstremalnych opadów w różnych subregionach Morza Śródziemnego”, tłumaczy Mastrantonas. Artykuł opublikowany w serwisie EurekAlert! podaje przykład takiego zjawiska: „Układ niskiego ciśnienia z centrum nad Zatoką Biskajską zwiększa ponad sześciokrotnie prawdopodobieństwo wystąpienia ekstremalnych opadów deszczu nad górzystymi i przybrzeżnymi regionami Hiszpanii, Maroka, Włoch, a nawet zachodnich Bałkanów”.
Rola gór
Badanie wykazało również, w jaki sposób obecność pasm górskich sprzyja powstawaniu ścisłych zależności między odległymi od siebie miejscami. Ponad 30 % ekstremalnych opadów w części zachodnich Włoch występowało tego samego dnia co ekstremalne opady setki kilometrów dalej, na wybrzeżach Chorwacji i Czarnogóry. „To efekt Apeninów, które blokują znaczną część mas powietrza i często wymuszają skroplenie wilgoci w postaci opadów w zachodniej części Włoch i tego samego dnia także nad Chorwacją”, wyjaśnia Mastrantonas. Teraz naukowcy chcą ustalić, na ile wiarygodnie najnowsze modele prognozowania pogody przewidują występowanie dziewięciu wzorców przepływu atmosferycznego. „Chcielibyśmy uwzględnić te informacje w nowych produktach prognostycznych informujących o ekstremalnych zjawiskach pogodowych nad Morzem Śródziemnym w skalach subsezonowych”, mówi prof. Matschullat. Projekt CAFE (Climate Advanced Forecasting of sub-seasonal Extremes) rozpoczął się w marcu 2019 roku, a jego realizację zaplanowano na 4 lata. Więcej informacji: strona projektu CAFE
Słowa kluczowe
CAFE, opady deszczu, ekstremalne opady, pogoda, prognoza, wzorzec przepływu w atmosferze
