Badanie przywództwa UE w dziedzinie dyplomacji naukowej i kulturalnej
W ciągu ostatnich lat stosunki międzynarodowe Unii Europejskiej w coraz większym stopniu uwzględniały fakt, że wymiany kulturalne i współpraca naukowa mogą sprzyjać nawiązywaniu i rozwijaniu stosunków pomiędzy państwami. Dobrym przykładem takiego działania jest projekt SESAME – międzynarodowy ośrodek badań jądrowych w Jordanii, którego budowa została częściowo sfinansowana przez Unię Europejską, gdzie izraelscy i arabscy naukowcy współpracują nad różnorodnymi projektami. Pomimo tego nie istnieje ogólna strategia ani nawet zrozumienie długoterminowych konsekwencji takich działań prowadzonych w zmiennym, wielobiegunowym świecie. Współfinansowany przez Unię Europejską projekt EL-CSID (European Leadership in Cultural, Science and Innovation Diplomacy) zajął się w związku z tym kodyfikacją oraz sformułowaniem założeń leżących u podstaw dużej części tych działań, a także ustaleniem głównego kierunku podejmowanych działań w celu wzmocnienia polityki UE za pomocą szeregu zaleceń i rekomendacji. Jaki obraz siebie chce przedstawić światu Unia Europejska? Prace zespołu projektowego EL-CSID rozpoczęły się od opisania działań w zakresie dyplomacji naukowej i kulturalnej w Europie i poza jej granicami, którego głównym celem było ustalenie powodów oraz ram czasowych przyjmowania określonych koncepcji i polityk. W ramach projektu przeanalizowano także dokumenty polityczne odnoszące się do badanych kwestii i przeprowadzono rozmowy z kluczowymi praktykami i interesariuszami, w skład których weszło 16 pogłębionych wywiadów z koordynatorami naukowymi projektów realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020”, a także z zagranicznymi korespondentami zajmującymi się dziedzinami nauki i kultury. Wnioski wypływające z projektu sugerują, że jeśli Unia Europejska chce być skutecznym i godnym zaufania podmiotem na arenie międzynarodowej, nie może polegać wyłącznie na koncepcji „twardej siły”, a zamiast tego powinna wykorzystywać swoje możliwości w zakresie siły przekonywania, takie jak wartości i tradycje, wśród których można wymienić zasady państwa prawa, demokracji, wolności słowa i opieki społecznej, a także historyczne i współczesne osiągnięcia w zakresie kulturalnym, połączone z jej wkładem w innowacje i naukę. „W przypadku stosunków z sąsiadującymi państwami Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej nauka i kultura mogą odgrywać znaczącą rolę w dążeniach do ich wzmocnienia”, stwierdził dr Van Langenhove. Biorąc pod uwagę te wnioski, zespół projektu EL-CSID zaproponował, aby wszystkie właściwe departamenty Komisji Europejskiej nawiązały szerszą współpracę z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych (ESDZ). Zespół zalecił także Unii Europejskiej opracowanie jasnej i czytelnej strategii w zakresie dyplomacji naukowej i kulturalnej w celu wspierania działań poszczególnych państw członkowskich oraz zwiększania własnego potencjału w tych obszarach, co przełoży się także na ogólną strategię bezpieczeństwa UE. „Unia Europejska może oprzeć narracje i działania na kwestii wspierania różnorodności kulturowej, która stanowi tutaj ogromny sukces. Takie działanie pozwoliłoby Unii Europejskiej zwiększyć swoją wiarygodność, dzięki czemu stałaby się mniej kontrowersyjnym partnerem w działaniach dla podmiotów państwowych i niepaństwowych w ramach inicjatyw wielostronnych”, zauważył dr Van Langenhove. Według badaczy projektu EL-CSID, aby było możliwe osiągnięcie sukcesu w tym zakresie, kierowanie reprezentowanych i prowadzonych przez Unię Europejską społeczności naukowych i kulturalnych powinno w większym stopniu przypadać samym społecznościom. Budowanie dziedzictwa Aby zagwarantować kontynuację badań, w ramach projektu EL-CSID powstała wspólna witryna internetowa poświęcona dyplomacji naukowej, opracowana we współpracy z zespołami dwóch projektów realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020” – InsSciDe oraz S4D4C. „Mamy wielką nadzieję, że Unia Europejska postanowi wesprzeć działania w zakresie dyplomacji naukowej i kulturalnej poprzez ustanowienie europejskiego obserwatorium, pełniącego rolę platformy monitorowania, budowania potencjału oraz zwiększania świadomości”, zauważa prof. Van Langenhove. „Badamy również możliwość zapoczątkowania działania COST w celu stworzenia trwałej sieci naukowców i praktyków zajmujących się dziedziną dyplomacji naukowej i kulturalnej”. W tym celu prof. Van Langenhove opublikował pracę zatytułowaną „Tools for an EU Science Diplomacy” („Narzędzia dla dyplomacji naukowej UE”), stanowiącą ocenę obecnych możliwości poszczególnych państw członkowskich UE oraz innych podmiotów, obejmującą także zestaw sześciu zaleceń dotyczących rozwoju strategii Unii Europejskiej w zakresie dyplomacji naukowej.
Słowa kluczowe
EL-CSID, dyplomacja kulturalna, dyplomacja naukowa, innowacja, polityka, różnorodność, wielokulturowość, stosunki zewnętrzne, stosunki międzynarodowe, bezpieczeństwo, pokój
