Lepszy świat dzięki inteligentnemu aktywizmowi społecznemu
W ostatnich latach przypadki aktywizmu społecznego, takie jak ruch Occupy czy Arabska Wiosna, stały się motorem doniosłych zmian społecznych i kształtują sytuację geopolityczną. Aby poszerzyć wiedzę na ten temat, partnerzy finansowanego ze środków UE projektu TMFOA (The moral foundations of activism) zajęli się badaniem roli przekonań moralnych w działaniach kolektywnych, szczególnie we wspólnych wysiłkach zmierzających do wprowadzenia zmian społecznych. Wcześniejsze badania sugerowały, że silne działania kolektywne są konsekwencją procesu polityzacji sprawiającego, że ludzie zaczynają identyfikować się z ruchem społecznym i jego wartościami, jednak w ramach projektu TMFOA sformułowano i przetestowano nowe teorie w tym zakresie. Zajęto się badaniem przyczyn większej gotowości do podejmowania działań kolektywnych przez osoby spolityzowane oraz potencjału powstawania konfliktów. Wyniki sugerują między innymi, że przekonanie o słuszności moralnej wspólnego celu może skłaniać ludzi do usprawiedliwiania użycia siły dla osiągnięcia tego celu. Niektóre sugestie i przewidywania projektu okazały się uzasadnione, a inne mniej trafne. Zauważono silny związek między poziomem spolityzowanej identyfikacji kolektywnej a siłą przekonań moralnych popierających wspólną sprawę. Stwierdzono też, że zarówno spolityzowana identyfikacja kolektywna, jak i przekonania moralne mają wpływ na skłonność do angażowania się w działania kolektywne. Ostatecznie sformułowano wniosek, że osoby spolityzowane reagują negatywnie na osoby mniej zaangażowane we wspólną sprawę, przy czym uwzględniono tu wpływ przekonań moralnych. Wyniki pokazują, że przekonania moralne popierające wspólną sprawę zachęcają do agresywnych działań kolektywnych, co podkreśla istotność uwzględniania aspektów moralnych aktywizmu. Dostarczenie protestującym skutecznych i pokojowych metod realizacji ich celów powoduje zmniejszenie poparcia dla agresywnych działań kolektywnych. Badacze opracowali narzędzie do mierzenia, w jakim stopniu opieranie się na racjonalnych przesłankach przy formowaniu i ocenianiu przekonań jest postrzegane jako kwestia moralna. Badano też różnice w moralizowaniu racjonalności między osobami religijnymi i niereligijnymi oraz konsekwencje takich różnic. Co istotne, wyniki badań wykazały silniejszą moralizację racjonalnych procesów formowania i oceniania przekonań u osób niereligijnych niż u osób religijnych. Tłumaczy to, dlaczego osoby niereligijne reagują bardziej negatywnie od religijnych na naruszenia racjonalności. Wyniki prac mogą mieć kluczowe znaczenie dla promowania bardziej pokojowych przemian społecznych.
Słowa kluczowe
Aktywizm społeczny, zmiany społeczne, kolektywne działanie, przekonania moralne, zmoralizowana racjonalność
