Zaawansowane materiały do restaurowania obiektów dziedzictwa kulturowego
Obiekty i budynki zabytkowe mają duże znaczenie kulturowe i gospodarcze, przez co wymagają ochrony przed uszkodzeniami natury fizycznej, chemicznej i biologicznej. W ramach finansowanego ze środków UE projektu HEROMAT (Protection of cultural heritage objects with multifunctional advanced materials) opracowano zaawansowane materiały i techniki ochrony, konserwacji i restauracji zasobów dziedzictwa kulturowego. Prace rozpoczęto od wybrania, pobrania próbek i scharakteryzowania wszystkich docelowych materiałów budowlanych: kamienia, cegły palonej, zaprawy murarskiej, tynku i wierzchnich warstw kolorystycznych. Przeprowadzono badania pilotażowe nowych materiałów, a następnie przetestowano materiały w klimacie kontynentalnym na dwóch budynkach: średniowiecznego zamku w jednym z serbskich miast i barokowym pałacyku w okolicy wiejskiej w Słowenii. Partnerzy projektu HEROMAT opracowali spoiwa na bazie węglanów i krzemianów oraz fotokatalityczny materiał ochronny. Łączne zastosowanie tych trzech materiałów pozwala zachować stan fizyczny zabytków, jednocześnie zwiększając odporność na niszczenie. Materiały wykorzystano również w pracach spoza zakresu projektu: spoiwo węglanowe zastosowano do wzmocnienia fresków w dwóch obiektach zabytkowych, a powłoką ochronną pokryto mury kilku zamków nad Dunajem. Badacze zaproponowali metodologię oceny skuteczności receptur spoiw i powłoki. Właściwości chemiczne, fizyczne i mechaniczne zabezpieczonych powierzchni były badane na przestrzeni jednego roku z wykorzystaniem różnego rodzaju nieinwazyjnych technik spektroskopowych, optycznych i mechanicznych. Przeprowadzono też analizę cyklu życia nowych materiałów, która wykazała, że ich wpływ na środowisko jest niewielki, a zastosowane procesy produkcyjne są energooszczędne i przyjazne dla środowiska. Produkty HEROMAT pozwolą poprawić stan bieżący i trwałość monumentów i innych budowli o znaczeniu kulturowym. Samoczyszcząca powłoka fotokatalityczna może też znaleźć zastosowanie w budownictwie jako środek do ochrony materiałów budowlanych narażonych na skrajne warunki otoczenia. Popularyzacja wszystkich opracowanych materiałów może przyczynić się do zmniejszenia częstotliwości i obniżenia kosztu prac związanych z czyszczeniem i konserwacją obiektów zabytkowych.
Słowa kluczowe
Zaawansowane materiały, dziedzictwo kulturowe, niszczenie, HEROMAT, powlekanie fotokatalityczne, samoczyszczące, spoiwa
