Głód w okresie prenatalnym wpływa na wielkość mózgu inaczej w każdej z płci
W ramach finansowanego ze środków UE projektu BRAINAGE, naukowcy z Uniwersytetu Amsterdamskiego i Szpitala Uniwersyteckiego w Jenie, Niemcy, badali prenatalne narażenie na pięć miesięcy głodu w gęsto zaludnionych prowincjach w zachodniej Holandii pod koniec II wojny światowej. W badaniach podkreślono, że mózgi mężczyzn, ale nie kobiet, narażonych na głód we wczesnym okresie ciąży mają mniejszą objętość niż mózgi osób nienarażonych z grupy kontrolnej w wieku 68 lat. Zespół badawczy wykonał skany MRI osób urodzonych w Amsterdamie mniej więcej w okresie „zimy głodu” w Holandii. W owym czasie oficjalne, dzienne racje żywnościowe wynosiły od 400 do 800 kalorii, co zaspokaja około jednej czwartej dziennego zapotrzebowania osoby dorosłej. Szacuje się, że 30 000 osób umarło z głodu, ale mimo surowych warunków kobiety nadal zachodziły w ciążę i rodziły dzieci. Przebieg badań Udokumentowano już, że prenatalne narażenie na „zimę głodu” w Holandii w pierwszym trymestrze stworzyło wysokie zagrożenie dla rozwoju mózgu i podwyższone ryzyko anomalii ośrodkowego układu nerwowego (OUN), takich jak rozszczep kręgosłupa czy wodogłowie. Jednak, jak dotąd niewiele było wiadomo na temat wpływu na wielkość mózgu w późniejszym okresie życia. Aby przyjrzeć się temu bliżej, zespół naukowców zrekrutował kohortę 2 414 mężczyzn i kobiet, którzy przyszli na świat w okresie od 1 listopada 1943 r. do 28 lutego 1947 r. w tym samym szpitalu w Amsterdamie (Wilhelmina Gasthuis). Badanych podzielono na grupę narażoną i nienarażoną według daty urodzenia. Do narażonych w okresie prenatalnym na „zimę głodu” zespół zaliczał, jeżeli średnia dzienna racja żywnościowa otrzymywana przez matkę wynosiła mniej niż 1 000 kalorii przez 13 tygodni ciąży lub w przypadku ogólnego narażenia przez 16 tygodni we wczesnym, środkowym albo późnym okresie ciąży. Osoby urodzone przed okresem głodu lub poczęte i urodzone po tym okresie zaliczone zostały do nienarażonych i pełniły rolę grupy kontrolnej. Różnice między mężczyznami a kobietami W wyniku wcześniejszych przeprowadzonych badań tej kohorty, naukowcy wykazali, że narażenie na głód we wczesnym okresie ciąży było najbardziej brzemienne w skutki zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego – takie jak otyłość, rak sutka, choroba wieńcowa, depresja, a nawet preferencje żywieniowe – w późniejszym okresie życia. Dlatego też w ramach tych badań skupili się na grupie narażonej właśnie we wczesnym okresie. Wykonali skany MRI 118 badanych – 41 narażonych na głód i 77 nienarażonych. Zespół był w szczególności zainteresowany wielkością mózgu, budową oraz integralnością istoty białej. Nie stwierdzono różnic między grupą narażoną a nienarażoną pod względem integralności istoty białej czy ognisk hiperintensywnych. Nie zauważono także różnic w objętości strukturalnej. Co więcej, badając osobno mężczyzn i kobiety odkryto, że mężczyźni, których matki były narażone na głód na początku ciąży, mają mniejszą objętość śródczaszkową niż mężczyźni z matek nienarażonych, a różnica wynosi około 5%. Mężczyźni z matek narażonych mieli także mniejszą objętość całkowitej istoty szarej i białej, istoty szarej móżdżku, wzgórza oraz bardziej specyficznych obszarów korowych. Co istotne te różnice w objętości nie zostały zaobserwowane u kobiet z matek narażonych. Za jedno z wyjaśnień może posłużyć teoria, wedle której osobniki płci męskiej są bardziej wrażliwe na programowanie płodowe, ale zespół badawczy przyznaje także, iż skutki uwidocznione u mężczyzn mogą być stronnicze, gdyż wśród kobiet z matek narażonych na głód odnotowuje się wyższy wskaźnik umieralności po 63 roku życia. W konsekwencji mogło to skutkować objęciem badaniami kobiet o lepszym stanie zdrowia i zbyt niskim oszacowaniem następstw prenatalnego narażenia u kobiet. Wyniki badań pokazały, że mniejszy mózg w dzieciństwie wiąże się z podwyższonym ryzykiem zapadnięcia na chorobę Alzheimera oraz wcześniejszym początkiem i cięższym przebiegiem choroby. „Naszym zdaniem to niesamowite, że coś co wydarzyło się 68 lat temu w czasie ciąży matek tych mężczyzn jest nadal widoczne w ich mózgach” – zauważyła współautorka opracowania, dr Susanne De Rooij. „To naszym zdaniem wyraźnie podkreśla wagę odżywiania matki dla rozwoju mózgu na początku życia, ale także w późniejszym okresie”. Więcej informacji: witryna projektu
Kraje
Niemcy