Prace nad testem paskowym w kierunku HCC w krajach rozwijających się
Szacuje się, że od 25 do 30% z 250 milionów osób cierpiących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) umrze na raka wątrobowokomórkowego (HCC). Sytuacja jest szczególnie niepokojąca w krajach rozwijających się, jak w przypadku tych z Afryki Zachodniej, gdzie HCC jest główną przyczyną przedwczesnych zgonów, spodziewane jest podwojenie się zachorowalności z powodu starzenia się ludności, dostęp do badań przesiewowych i programów leczenia jest poważnie ograniczony, a odpowiednio dostosowane wytyczne leczenia WZW typu B nie istnieją. Partnerzy finansowanego ze środków UE projektu PROLIFICA (Prevention of Liver Fibrosis and Cancer in Africa) postanowili oszacować obciążenie chorobami wątroby i rakiem wątroby w następstwie zakażenia wirusem typu B (HBV) w tym regionie i wykazać, że badania przesiewowe oraz leczenie w społeczności są wykonalne, efektywne i opłacalne. Zespół objął badaniami ponad 9 000 pacjentów z Gambii, Senegalu i Nigerii mając na względzie trzy cele: zidentyfikowanie głównych czynników ryzyka HCC wśród populacji Afryki Zachodniej na podstawie badań kliniczno-kontrolnych; zademonstrowanie wykonalności i efektywności leczenia przewlekłego WZW typu B; dostarczenie dowodów na możliwość wczesnego wykrywania i skutecznego leczenia HCC za pomocą prostych testów diagnostycznych. Prof. Mark Thursz z Imperial College of Science Technology and Medicine, Zjednoczone Królestwo, który koordynował prace nad projektem, szczegółowo przedstawia najważniejsze osiągnięcia. Dlaczego postanowiliście skoncentrować się na Afryce? Afryka to jeden z obszarów na świecie o najwyższej zapadalności na przewlekłe WZW typu B i w konsekwencji o najwyższej zachorowalności na raka wątrobowokomórkowego. Od wielu lat współpracuję z badaczami z Afryki Zachodniej nad projektami analizującymi historię naturalną WZW typu B oraz czynniki genetyczne, które mają wpływ na skutki tego zakażenia. Leczenie WZW typu B jest powszechnie dostępne w Europie i Ameryce, ale w Afryce tego typu programów leczenia nie było. Postawiliśmy sprawdzić, czy wykonalne byłoby wprowadzenie programu badań przesiewowych i leczenia WZW typu B, aby zapobiegać progresji do terminalnej fazy choroby. Projekt PROLIFICA był realizowany na dwóch platformach: pierwsza – badanie kliniczno-kontrolne raka wątrobowokomórkowego, aby pozyskać próbki i dane w celu opracowania biomarkera. Druga – populacyjny program badań przesiewowych z zamiarem ustalenia, czy jesteśmy w stanie skutecznie rozpoznawać osoby cierpiące na WZW typu B i zapewnić im leczenie, aby zapobiegać powikłaniom. Waszym celem było wykazanie, że możliwe jest wczesne wykrywania wirusa HBV, głównej przyczyny raka wątroby, i skuteczne leczenie. Jak udało się wam to osiągnąć? Nadrzędnym celem była analiza skuteczności i opłacalności wykrywania WZW typu B we wczesnej fazie, aby leczenie mogło ustrzec przed rakiem wątroby. W związku z tym, że zakażenie przebiega niezmiennie bezobjawowo aż do terminalnej fazy choroby, musimy wyjść do społeczności, aby przeprowadzić badania przesiewowe za pomocą szybkich testów na obecność HBsAg – marker przewlekłego zakażenia oznaczany w surowicy krwi. Osoby z dodatnim HBsAg były następnie poddawane pełnej ocenie i obejmowane leczeniem, jeżeli spełniały międzynarodowe kryteria. Badania przesiewowe objęły ponad 9 000 pacjentów z Gambii i Senegalu. Jakie najważniejsze wnioski wyciągnęliście ze swoich prac? Żadne z dotychczasowych badań nie dotyczyły analizy absorpcji badań przesiewowych w kierunku WZW w społeczności. Ucieszyliśmy się, że absorpcja badań przesiewowych kształtowała się na poziomie 70%, a osoby z wynikiem dodatnim były skutecznie otaczane opieką. Zaskoczyło nas, że jedynie 5% chorych na WZW typu B wymagało tak naprawdę leczenia. To prawdopodobnie dobra wiadomość, gdyż liczba osób zakażonych na świecie to zatrważające 250 milionów. Jeżeli tylko 5% wymaga leczenia, to liczba ta jest znacznie łatwiejsza do opanowania. Wykazaliśmy również, że badania przesiewowe i leczenie są najskuteczniejsze. Dane, które przekazaliśmy grupie ds. HIV i zapalenia wątroby przy Światowej Organizacji Zdrowia, posłużą za podstawę przyszłych zaleceń dotyczących populacyjnych badań przesiewowych. W jaki sposób można dążyć do obniżenia liczby przypadków nowotworów w Afryce? Dane pozyskane w ramach PROLIFICA posłużyły nam do modelowania wpływu różnych interwencji na kontrolę WZW typu B i obniżenie liczby zgonów w następstwie raka wątrobowokomórkowego. Modele sprawdzają, na ile skuteczne są programy szczepień przeciw WZW typu B pod względem zapobiegania nowym zakażeniom, ale nie miały one żadnego wpływu na zgony z powodu terminalnej fazy choroby. Wyniki pokazują zasadniczo, że bez alternatywnych interwencji liczba zgonów z powodu raka będzie wzrastać i utrzymywać się na wysokim poziomie przez kolejne 30 lat. Badania przesiewowe i leczenie WZW typu B przełożą się w ciągu pięciu lat na istotne zmniejszenie liczby nowotworów. W jaki sposób wasz projekt może wpłynąć na lokalne strategie? Na początek spodziewamy się ograniczonej absorpcji strategii badań przesiewowych i leczenia, gdyż nie ma zbyt dużego nacisku politycznego na opanowanie WZW typu B, bowiem uwaga wciąż skupiona jest na HIV, TB i malarii. Jednak niektóre rządy w Afryce wyraziły zainteresowanie podjęciem działań w zakresie zdrowia publicznego z zamiarem kontrolowania WZW typu B, aby obniżyć wskaźniki raka wątroby. Które ze zidentyfikowanych przez was dotąd biomarkerów są najbardziej interesujące i dlaczego? W naszych klinikach rozpoznaliśmy raka wątrobowokomórkowego u wielu pacjentów, pozyskując próbki do analiz proteomicznych i metabonomicznych. Analiza proteomiczna pozwoliła zidentyfikować cztery białka, których stężenie w surowicy zmienia się w przypadku obecności raka wątrobowokomórkowego. Czekamy obecnie na dalsze analizy, aby ustalić, na ile mogą one być przydatne w badaniach przesiewowych lub diagnostyce. Zidentyfikowaliśmy i zweryfikowaliśmy panel metabolitów w moczu, które podlegają zmianom u chorych na raka wątrobowokomórkowego. Są szczególnie interesujące, gdyż w przyszłości mogą stać się podstawą testu wskaźnikowego do rozpoznawania pacjentów zagrożonych wysokim ryzykiem zachorowania. Ponadto niektóre metabolity, takie jak acetylokarnityna, wskazują na potencjalny cel terapeutyczny przyszłych prac nad nowymi lekami. Jakie macie plany teraz, kiedy prace projektowe dobiegły końca? Nieodzowne są dalsze prace nad przekształceniem panelu metabolitów w moczu w praktyczny test. Na chwilę obecną zamontowaliśmy spektrometr mas w Laboratoriach MRC w Gambii, aby wykonywać pomiary metabolitów i przekonać się, czy jesteśmy w stanie dostarczać informacji diagnostycznych w „czasie rzeczywistym”. Jeżeli walidacja przebiegnie pomyślnie, to wówczas sprawdzimy, czy format testu można uprościć, a nawet przekształcić go w test wskaźnikowy. Co zaś się tyczy strategii badań przesiewowych i leczenia WZW typu B, to podejmujemy starania o pozyskanie dofinansowania pełnowymiarowego projektu demonstracyjnego na skalę kraju, aby ostatecznie wykazać wpływ na zgony powiązane z marskością i rakiem. PROLIFICA Dofinansowanie z tematu ZDROWIE 7PR Strona projektu w witrynie CORDIS Witryna PROLIFICA
Kraje
Zjednoczone Królestwo
